Bí mật của “sơ đồ 4-4-2 kiểu Ý” (Phần 1)

Dũng Phan 05/09/2022

868 lượt xem

Năm 2014, Atletico Madrid làm nên một trong những chiến tích bất ngờ nhất lịch sử bóng đá hiện đại: vô địch La Liga ngay trước mũi Barcelona và Real Madrid, một cách hoàn toàn thuyết phục. Đây là lần đầu tiên chuyện này xảy ra kể từ sau khi Valencia đăng quang năm 2004.

Ngay năm trước đó, Atletico còn kém Barca tới 26 điểm trên bảng xếp hạng. Hai gã khổng lồ Tây Ban Nha sở hữu ngân quỹ chi tiêu gấp đôi Atletico, đều vượt qua mốc 100 bàn trong mùa giải 2013-14, nhưng đều thất bại dưới chân thầy trò Diego Simeone.

Atletico Madrid La Liga 2014

Lý do? Madrid đã bổ nhiệm Carlo Ancelotti, chuyên gia giành cúp. Ông ta quả nhiên đã giúp Real có Cúp Nhà Vua và Champions League. Barcelona thì mời về Gerardo Martino, để rồi có một mùa giải tệ hại, đặc biệt khi Lionel Messi gặp chấn thương và nghỉ từ tháng 11 đến tháng Một.

Nhưng dĩ nhiên đó chỉ là những suy luận. Rõ ràng thành tích lịch sử này sẽ không thể xảy ra, nếu Diego Simeone không hình thành được hiểu biết sâu sắc về những điểm mạnh – và cả điểm yếu – của tập thể trong tay ông. Không sở hữu hàng loạt siêu tài năng như Barca hay Real, El Cholo dựng lên một bộ khung thép với sơ đồ 4-4-2, lấy điểm trụ là hàng thủ, một hàng tiền vệ bó hẹp, đặt nặng vào phản công, máu, mồ hôi và nước mắt.

Họ ghi 72 bàn mùa ấy, ít hơn Madrid 27 bàn. Vấn đề là đây: họ chỉ thủng lưới 26 bàn. Cũng như đội đứng đầu Premier League hiện tại – Leicester City – họ đã thăng hoa với một sơ đồ cổ quái, sự “công nghiệp” phi thường trong cách vận hành, và một hệ thống chiến lược mà những qui tắc của nó có thể truy về gốc gác là Italia.

Claudio-Ranieri

Claudio Ranieri sinh ra ở Roma và có một sự nghiệp vừa phải, chơi ở vị trí trung vệ. Ông bắt đầu sự nghiệp huấn luyện trong thập niên 1980. Qua thời gian, ông đã từng đứng đầu Napoli, Fiorentina, Parma, Juventus, Roma và Inter Milan. Ở ngoài nước, ông đã từng dẫn dắt Valencia, Atletico Madrid, Chelsea, Monaco và ĐTQG Hy Lạp. Rõ ràng đó là một sự nghiệp đáng nhận được sự tôn trọng.

Và mùa này, ông đến Leicester. Đội bóng áo xanh được ông mô tả là sự kết hợp giữa “tinh thần Anh” và “chiến thuật Ý”.

Diego Simeone sinh ra ở Buenos Aires, Argentina. Ông đến châu Âu lần đầu để khoác áo Pisa vào năm 1990, khi tròn 20 tuổi. Sau thời gian chinh chiến ở Sevilla và Atletico, ông gia nhập Inter và Lazio, giành scudetto năm 2000 dưới sự dẫn dắt của Sven-Goran Eriksson.

Sự nghiệp huấn luyện của ông bắt đầu ở quê nhà, khi ông giành các danh hiệu đầu tiên cùng Estudiantes de La Plata và River Plate. Tuy vậy, chặng dừng đầu tiên của ông ở châu Âu sau đó dù vẫn là Ý, nhưng lại chỉ là Catania ở Serie B. Ông cứu đội này khỏi vị trí xuống hạng vào năm 2011. Simeone sau này khẳng định đó là quãng thời gian quan trọng nhất của ông trong cương vị một HLV trẻ tuổi.

Năm 2013, HLV trưởng Porto khi ấy là Paulo Fonseca gọi Atletico là “một đội bóng Ý chơi ở giải Tây Ban Nha”. Simeone phủ nhận phép so sánh ấy, nhưng sau này nói rằng, “xét trên khía cạnh về dũng khí và ý tưởng, quả thực Atleti của tôi có nhiều phần từ Ý”.

Diego Simeone Claudio Ranieri

Sơ đồ 4-4-2 đã có thời gian bị xem là một hệ thống “cổ đại”. Nhất là trong 10 năm qua, việc đưa tới 2 tiền đạo vào sân bị xem là giảm bớt sức mạnh của hàng tiền vệ, khiến trung tuyến có thể dễ dàng bị áp đảo về số lượng. Nhưng bí quyết tái sinh của nó lại nằm ở thể loại 4-4-2 phòng ngự. Khi Arrigo Sacchi áp dụng nó cho AC Milan thập niên 1980, những số 10 cổ điển đã phải vất vả để tìm kiếm thời gian và khoảng trống. Sacchi yêu cầu các học trò phải “khôn” hơn đối thủ, sử dụng bẫy việt vị quyết liệt, phòng thủ khu vực và xiết chặt cự ly giữa các tuyến.

Phương pháp của Sacchi khi ấy được xem là một bước tiến liều lĩnh, bởi Serie A bấy giờ vẫn phổ biến hàng thủ 5 người (trong đó có 1 libero), hoạt động dưới dạng kèm người 1-đối-1. Nhưng Sacchi không nghĩ thế. Theo ông, thông điệp chính ở đây là duy trì một khuôn khổ đội hình tập thể thật chặt chẽ.

Đội hình AC Milan đánh bại Real Madrid 5-0 trong trận bán kết C1 năm 1989.

Lời dạy của Sacchi đã truyền cảm hứng cho rất nhiều HLV, điển hình là Rafael Benitez. Ông chính là người duy nhất đưa chức vô địch La Liga về một đội không-phải-là-Barcelona-hoặc-Real trước Simeone (cho Valencia năm 2004).

Carlo Ancelotti – regista của Sacchi tại AC Milan thập niên 1980, cũng là cựu trợ lý của ông tại ĐT Italia sau đó – nói rằng:

4-4-2 là hệ thống phòng thủ tốt nhất từng tồn tại. 4-3-3 không mang đến sự cân bằng cần thiết và sẽ khó khăn hơn trong việc gây áp lực lên đối thủ khi phòng ngự từ xa. Ý đồ của chúng tôi là phòng thủ với sơ đồ 4-4-2 và tấn công với 4-3-3.

Ancelotti đưa Real Madrid tới chức vô địch Champions League năm 2014 đúng bằng ý đồ ấy.

Xem tiếp phần 2 tại đây.

Bài viết chủ yếu dịch/tổng hợp từ bản gốc của tác giả Thore Haugstad, đã được đăng tải tại blog 20 Minutes Reads.